Overdenking

TER OVERDENKING

En één dochter Dina….

Ik ben weer eens begonnen aan de Bijbel in één jaar. Nu in de uitgave van het Nederlands Bijbelgenootschap. Een uitgave waarin me elke dag drie teksten worden gepresenteerd. Eén uit het Oude Testament, één uit de Psalmen en Spreuken, en één uit het Nieuwe Testament. Zeer aan te bevelen. Het bepaalt me telkens weer bij hoe we in de kerk zijn doen aan ‘cherry picking’; we kiezen teksten die passen in deze tijd, niet te scherp zijn, waarin vooral positieve waarden als liefde, vrede en gerechtigheid naar voren komen. Niks mis mee, zou je denken. Maar daarmee verliezen we ook de confrontatie met de weerbarstigheid van de Bijbelse geschriften. De teksten waar we niks mee kunnen, omdat ze nietszeggend zijn, gewelddadig, of haatdragend. En juist die teksten nodigen ons uit om door de tekst heen te lezen, de Bijbelse boeken in hun tijd te zien, en behoeden ons ervoor te absolute uitspraken te ontlenen aan de Bijbelteksten die ons wél welgevallig zijn.

Zo stuitte ik bij ‘dag 17’ op een tekst uit Genesis 34. Het gaat daarbij om de enige dochter van Jakob: Dina. Als ik vroeger de zoons van Jakob op moest noemen op school – en dat waren er 12- , kwam altijd aan het eind van het riedeltje: ‘En één dochter Dina!’. Veel meer wist ik niet over deze Dina. Maar de tekst in Genesis 34 vertelt een bijzonder verhaal over haar. Hoe ze als meisje wordt verkracht, en hoe haar broers zich wreken op het volk waaruit de verkrachter afkomstig is. Een verhaal van seksueel geweld, eerwraak, verraad en onbetrouwbaarheid. Een verhaal dat je moet lezen in de tijd, een tijd van strijd tussen volken, waarin een mensenleven en zeker een vrouwenleven, niet veel waard was. Of juist wel, als onderdeel van eer die gewroken moet worden. Daar kun je alleen maar je wenkbrauwen bij fronsen en je erover verwonderen dat dit verhaal kennelijk een plaats heeft gekregen in de mondelinge overlevering en later de geschriften die vertellen over de heilsgeschiedenis van een God met zijn volk.

Mij behoedt een dergelijke tekst ervoor om de voorgeleefde en opgeschreven richtlijnen in de Bijbel te gemakkelijk over te planten in deze tijd. We snappen allemaal dat de tijd van eerwraak voorbij is, en dat het niet zo netjes is een volk op te leggen zich te besnijden, en als ze er vervolgens ziek van zijn, ze te vermoorden. (Lees het maar na, het staat er ècht, in Genesis 34…). Maar we hebben wel serieuze discussies over hoe homoseksualiteit in het OT wordt veroordeeld, en of dat nou echt niet betekent dat dat in deze tijd ook niet mag. Drie keer lezen, die teksten in de Bijbel, serieuze historische tekstkritiek er bij nemen, je verdiepen in de Joodse verteltraditie, vervolgens drie keer nadenken en reflecteren en je oprecht afvragen wat de beweegreden van de schrijvers is geweest om iets te vertellen over wat zij ervoeren van God, voordat je er iets aan ontleent dat je in deze tijd als richtlijn wilt hanteren. En de vrijheid en ruimte nemen om als weldenkend mens teksten terzijde te leggen. Omdat ze meer kwaad dan goed doen, en ze haaks staan op wat je zelf ervaart als kernboodschap in de Bijbel. Is met deze manier van lezen het einde zoek, en blijft er dan niets over? Jawel hoor, er staan genoeg teksten in de Bijbel die ook in het hart van de eigentijdse mens resoneren, waarvan je gewoon weet dat er een diepe waarheid in verborgen is. Zoals die tekst uit Spreuken 2, die ik op dag 16 las… een loflied op de Wijsheid, die aan alles voorafgaat.

Anneke van der Velde